مشعل هدایت

إِذْ يُغَشِّيكُمُ النُّعاسَ أَمَنَةً مِنْهُ وَ يُنَزِّلُ عَلَيْكُمْ مِنَ السَّماءِ ماءً لِيُطَهِّرَكُمْ بِهِ وَ يُذْهِبَ عَنْكُمْ رِجْزَ الشَّيْطانِ وَ لِيَرْبِطَ عَلى‏ قُلُوبِكُمْ وَيُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدام‏.:rose:

[به ياد آوريد] هنگامى را كه [خدا] خوابِ سبك آرامش‏بخشى كه از جانب او بود بر شما مسلّط ساخت، و از آسمان بارانى بر شما فرو ريزانيد تا شما را با آن پاك گرداند، و وسوسه شيطان را از شما بزدايد و دلهايتان را محكم سازد و گامهايتان را بدان استوار دارد.

شأن نزول :
لشكر قريش با ساز و برگ جنگى فراوان و آذوقه‏ى كافى و حتّى زنان خواننده براى تقويت روحيّه جنگ‏جويان، وارد منطقه‏ى بدر شدند و ابتدا چاه‏هاى آب را در اختيار خود گرفتند ولى مسلمانان دچار تزلزل بودند. پيامبر كه مى‏ديد يارانش ممكن است شب را به آرامى نخوابند و فردا با جسم و روحى خسته در برابر دشمن قرار گيرند، بشارت داد كه فرشتگان الهى به يارى آنان خواهند آمد و آنها را دلدارى داد به طورى كه شب را به آرامى خوابيدند.

از طرف ديگر علاوه بر كمبود آب براى تطهير و رفع تشنگى، مشكل اساسى منطقه‏ى بدر، وجود شن‏هاى نرم و روان بود كه پاها در آن فرو مى‏رفت، در آن شب باران باريد و مسلمانان دلگرم شدند و زمين زير پايشان سفت شد.

و به اين ترتيب مسلمانان در آن شب پر اضطرار، از اين نعمت بزرگى كه فرداى آن روز در ميدان مبارزه به آنها كمك فراوانى كرد بهره گرفتند.

اين راستى عجيب بود كه ارتش نيرومند قريش در برابر سپاه كوچك مسلمانان - طبق نقل تواريخ - آن چنان روحيه خود را باخته بود كه جمعى از درگير شدن با مسلمانان بسيار وحشت داشتند، گاه پيش خود فكر مى‏كردند اينها افراد عادى نيستند بعضى مى‏گفتند مرگ را بر شترهاى خويش حمل كرده و از يثرب (مدينه) برايتان سوغات آورده‏اند. شك نيست كه اين رعب‏افكنى در دل دشمن كه از عوامل مؤثر پيروزى بود بدون حساب نبود.

تفسیر :

1 . ممكن است مراد از ثبات قدم در آيه، همان استقامت و پايدارى باشد ، نه محكم‏شدن پاها در زمين باران خورده. هر دو احتمال نيز با هم ممكن است.

2 . مراد از « پاك شدن از پليدى » ممكن است پاك شدن از وسوسه‏هاى شيطان و يا پاك شدن از پليدى جسمانى بر اثر جنابت بعضى در آن شب باشد، به هر حال باران با توجّه به نياز شديد مسلمانان، همه‏ى اين مشكلات را برطرف كرد.

3 . " نعاس" به ابتداى خواب و يا خواب كم و سبك و آرام بخش گفته مى‏شود، و شايد اشاره به اين است كه در عين استراحت آن چنان خواب عميقى بر شما مسلط نشد كه دشمن بتواند از موقعيت استفاده كرده و بر شما شبيخون بزند.

مزیّت های باران :

1 . بسيارى از ميكربهايى كه هوا را آلوده كرده به وسيله هوا و آب از شخصى به شخص ديگر منتقل مى‏گردد، با آمدن باران مى‏ميرند.

2 . چون هوا به باريدن باران لطافت گيرد، آدميان از بركات خداوندى برخوردار گردند و دلهايشان آرامش پذيرد و ترس و ترديد از وجودشان رخت بر بندد. همچنين باران آلايش هاى مادى را نيز كه بر نفس انسانى چيره گرديده زايل گرداند و اين به وسيله وضو و غسل است.

3 . هنگامى كه مسلمانان باران را مشاهده مى‏كنند كه بر آنان مى‏بارد پى مى‏برند كه اين يكى از نعمتهاى خداوندى است كه به آنان ارزانى شده در اين حال ايمانشان به رحمت پروردگار خويش افزونى مى‏گيرد و يقين مى‏كنند كه بركات آسمانها و زمين هر چه هست از اوست و بدين گونه دلهايشان مطمئن مى‏شود و اين اطمينان دل سبب ثبات و پايدارى آنها در ميدان كارزار مى‏گردد.

*******************
تفسير نمونه، ج‏7، ص: 106
تفسير هدايت، ج‏4، ص: 25
تفسير نور، ج‏4، ص: 283